Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla (Rahman sıfatıyla bütün İnsanlara merhametiyle muamele eden ve Rahim sıfatıyla da bütün Müslümanlara rahmetiyle davranıp lütfu geniş olan Allah ın adıyla)
_____________________ [*] Bu harflere huruf-u mukattaa /birbiri ile bağlantısı kesilmiş harfler denir. Bunların Nebîmize sorulmamış olması, bilinen bir anlamının olduğunu gösterir. Yoksa müşrikler bunu dillerine dolar, Nebîmizi sürekli rahatsız ederlerdi. Bununla ilgili sorular, İslam’ın Arap yarımadası dışına yayılmasından sonra başlamıştır.
Bu harflerle başlayan yirmi dokuz sureden yirmi beşinde Kur’an’a, dördünde de önemli konulara vurgu yapılıyor olmasından, onların dikkatleri toplama görevi yaptığı anlaşılır. Türkçede böyle bir kullanım yoktur.
(EY MUHAMMED/EY İNSAN!) Bu, sana/size indirilen bir kitaptır. Onunla uyarman[ız]dan ve inananlara öğüt vermen[iz]den dolayı, göğsün[üz]de bir sıkıntı olmasın.[*]
______________________ [*] Bu ve buna benzer gelen/hitap eden ayetlerin direkt muhatabı elbette ki Muhammed as.’dır! Ancak bu vb. ayetler özel gibi görünse de bütün Müminleri kuşatıcı bir özelliğe de sahiptir. Bir sonra gelen Araf 3. ayette bu kuşatıcılığı görmekteyiz zaten! Aşağıda verdiğimiz ayetlerde geçen NAFİLE ibadetler için de aynı şeyi söylemek mümkündür!
İsra 79 ~ Ve (ey Muhammed/ey Allah’a teslim olan kişi!) Gecenin bir kısmında (Namaz[*] kılmak ve Kur’an’ı anlayarak okumak için), sana özgü bir nafile/fazladan/farzlara ek olarak ibadet etmek üzere kalk! Umulur ki (hem dünyada ve hem ahirette) Rabbin seni övülmüş bir makama ulaştırır!..
Taha 130 ~ Onlar ne derse desin sen onlara katlan/yoluna devam et/sabırlı ol. Rabbin her şeyi güzel yaptı sen de ona karşılık ibadet[ine devam] et; Gece saatlerinde/güneş doğmadan önce (Akşam, Yatsı ve Sabah Namazını) ve gündüz saatlerinde/güneş batmadan önce de (Öğle ve İkindi Namazlarını edâ ederek O’nu tesbih et!) Belki (böylece ey Muhammed ve ey Müminler) hoşnut kalarak mutlulardan (makamı yükseltilenlerden/övülenlerden) olursun!
İnsan 26 ~ Gecenin bir kısmını O’na secde/ibadet ile geçir, gecenin uzun (yatsı ile sabah namazını kapsayan) bölümünde de (gerek Kur’an’ı anladığın dilde okuyarak ve gerekse nafile/fazladan/ilâveten Allah için ibadetler yaparak) O’nu tesbih et.
SİZİ yarattık sonra size şekil verdik, sonra da meleklere: “Adem’i selâmlayın/tanıyın/onun yanında olup destek verin/onunla birlikte uyum içinde çalışın” dedik, İblis’ten başka hepsi derhal saygı gösterdi/tanıdı/uyum içinde birlikte çalışmayı onayladı. O ise uyum içinde birlikte çalışanlardan olmadı (emrime itaat etmeyip kâfir oldu).
______________________
[*] Pek çok Meal Sahibi genelde ‘secde edin’ olarak verirler. Biz; önünde saygıyla eğilin, selâmlayın olarak vermeyi uygun gördük. Bkz.: Secdenin kök anlamı eğilmedir (Müfredat).
(Allah) buyurdu ki: “Adem’i tanımaktan/onu benimsemekten/onunla birlikte uyum içinde çalışmaktan seni alıkoyan nedir, sana emrettiğim hâlde?!” Dedi ki: “Ben ondan daha üstünüm/hayırlıyım/iyiyim; beni ateşten yarattın onu ise çamurdan yarattın.”
(Allah) buyurdu ki: “Hemen in/ayrıl/çık oradan. Orada büyüklenmek senin ne haddine; haydi, hemen çık! Çünkü sen alçalan/kovulup aşağılanmış olanlardansın!”
(İblis)[*] dedi ki: “Görürsün, ben de gidip onları / kullarını saptırmak / azdırmak için doğru yolunun üzerine oturacağım / pusuya yatacağım.
______________________ [*] İblis; kötülüğün / kötülerin / şeytanların atası / babasıdır, yani bir başka deyimle kötülüğün temsilcisidir. İnsan için büyük bir saldırgan ve saptırıcı / yoldan çıkarıcı bir düşmandır.
(Allah) buyurdu ki: “(Cennetten/güzellik yurdundan) kınanıp alçaltılmış ve kovulmuş olarak çık oradan! Onlardan kim sana uyarsa kesinlikle cehennemi sizinle dolduracağım.”
Şeytan onlara o ikisinin örtülü avret/ayıp yerlerini/bedenini[1] açmak/açtırmak için vesvese verdi. Dedi ki: “Rabbiniz sizi bu ağaçtan siz iki melek olursunuz veya (burada) ebedi kalıcılardan olursunuz diye yasakladı.”
______________________ [1] Beden diye meal verdiğimiz Sev’e (سوأة) kelimesine, tefsir ve meallerde edep yeri anlamı verilir. Bu anlam, Kur’an bütünlüğüne uymaz. Çünkü elbise, Allah’ın ayetlerinden bir ayettir. İnsanı diğer canlılardan ayıran şeylerdendir (A’raf 7/26). Adem ile Havva elbiseyi, sırf edep yerlerini örtmek için değil, vücudu sıcaktan, soğuktan korumak ve güzel görünmek için giymişlerdir (A’raf 7/26, Nahl 16/81, Enbiya 21/80). Nitekim Maide 5/31 ve A’raf 7/27 ayetlerinde “sev’e” kelimesi tüm beden için kullanılmıştır.
Böylece ikisini aldatarak yerlerinden etti. Ağaçtan (haram/yasak olan şeyden) tattıkları zaman avret mahalleri/ayıp yerleri kendilerine beliriverdi/beden örtüleri açıldı; üzerlerini cennet yapraklarından üst üste koyarak örtmeye çalıştılar. Rableri onlara seslendi: “Ben size o ağaçtan (tatmayı) yasak etmemiş miydim? Ve size şeytan sizin apaçık düşmanınızdır dememiş miydim?”
Dediler ki: “Rabbimiz! Biz nefislerimize zulmettik / kendimize haksızlık ettik, eğer bizi bağışlamazsan ve bize merhamet etmezsen, elbette ki biz hüsrana uğrayanlardan oluruz.”
(Allah) buyurdu ki: “Birinizin, diğerinize yapabileceği düşmanlığa dikkat ederek inin! Yeryüzünde, sizin için bir süre yerleşim ve bir süreye kadar da geçim vardır.”
“EY ÂDEMOĞULLARI (ve kızları!) Biz size ayıp (avret) yerlerinizi (içinizi) örtecek giysi ve (dış giysisi olarak da) giyinip süsleneceğiniz bir elbise indirdik (yapma fikrini varettik/verdik). Takva[1] elbisesi ise daha hayırlıdır. İşte bu Allah’ın ayetlerindendir. Umulur ki düşünüp öğüt alırlar.
Ey Âdemoğulları (ve kızları!) Sakın şeytan sizi fitneye düşürmesin/yoldan çıkartmasın; atalarınızın cennetten çıkarılmalarına yol açtığı gibi sizi de dosdoğru yoldan çıkartmasın/fitneye düşürmesin: Onlar konulan sınırı (haramı/ağaca yaklaşmamaları emrini/hududunu/sınırını) aştıklarında/yasağa (harama) uymadıklarında, takva örtülerinden yoksun bırakılıp ortada kalıvermişlerdi. O ve kabilesi; onları göremeyeceğiniz yerden sizi görürler. Evet Biz şeytanları inanmayanların velileri/dostları yaptık.”
ONLAR bir edepsizlik[1] yaptıkları zaman dediler ki: “Biz babalarımızı bu hâl üzere bulduk. Ve Allah da bize bunu emretti”. De ki: “Allah kötülüğü/edepsizliği emretmez. Bilmediğiniz bir şeyi Allah’a karşı mı söylüyorsunuz?”
De ki: “Rabbim adaleti emretti. Her mescid’te yüzünüzü O’na doğrultun. Dinde samimi kişiler olarak O’na yalvarın. Sizi ilk yarattığı gibi yine O’nun huzuruna döneceksiniz.”
Bir kısmı (doğruyu araştırarak) hidâyete ulaştı. Onların bir kısmına (sapkınlığı tercih eden suçlularına) da sapıklık hak oldu. Şeytanları, Allah’tan başka evliyâ[1] / veliler / dostlar edindiler. Ve kendilerinin hidâyet[2] üzere olduklarını sanıyorlardı.
DE Kİ: “Allah’ın kulları için çıkardığı süsü (giysi ve takıları) ve temiz rızıkları kim haram etti?” De ki: “Bunlar dünya hayatında iman edenler içindir. Kıyamet günü de yalnız onlara tahsis edilmiştir.” İşte böylece, bilen bir kavim için ayetleri uzun uzun açıklarız.
De ki: “Rabbim yalnızca; açık ve gizli kötülüğü, her türlü günahı, haksız yere saldırmayı, hakkında hiçbir delil indirmediği şeyi Allah’a ortak koşmanızı ve Allah’a karşı bilmediğiniz şeyleri söylemenizi haram kılmıştır.”
(Suçlu) her toplumun bir eceli[1]/sonu/bir süresi vardır. Süreleri/sonları/ecelleri geldiği zaman; ne bir an geri kalırlar, ne de bir an ileri gidebilirler.
______________________ [1] Ecel bir şey için belirlenen süredir. Kur’an’da gökler ve yerler için bir ecelden bahsedilirken (Ahkaf 46/3) insanlar için iki ecelden bahsedilir (En’am 6/2). Bunlardan birincisi kişinin vücudunun dayanma süresidir (ecel-i tabii). Doktorlar hastalarına buna göre ömür biçebilirler. İkincisi ise ecel-i müsemma yani Allah tarafından belirlenmiş yaşama süresidir. Bunu ondan başkası bilemez. Bu süre, kişinin vücut sağlığına bakmaz, çok sağlıklı birisi dahi ecel-i müsemması geldiği için ölebilir (Mü’min 40/67). İnsanın ömrü ecel-i müsemmasını geçemez ama bunun altına inebilir (Ra’d 13/38–39, Fatır 35/11). Bu, kişinin kendini Allah yolunda feda etmesi, bir başkası tarafından öldürülmesi veya yaptığı yanlışlarla kendi ömrünü kısaltmasıyla gerçekleşir. Ecelin kısalmasıyla yeni ecel Allah katında yazılır ve kişi buna göre ölür (Al-i İmran 3/145).Yanlış yapan kişi yanlışlarından dönerse ömrünün tekrar uzamasını sağlayabilir. Örneğin, tabii eceli 90 sene olan birinin ecel-i müsemması 80 sene ise, bu kişi en fazla 80 yaşına kadar yaşayabilir. Aynı kişi sağlığını bozarsa, Allah da onun ömrünü kısaltır. Eğer bu kişi sağlığına dikkat eder, tedavi görürse zamanla hastalıklardan arınacağı için ömrü ecel-i müsemmasına kadar uzayabilir ama ecel-i müsemmasını geçemez.Toplumların da eceli vardır (Araf 7/34,Yunus 10/49). Bu ecel de kısalabilir. Kur’an’da bunun örneği Yunus’un (a.s.) kavmidir. Allah, herhangi bir konudaki cezalandırmayı bu sürenin dolmasına kadar ertelediğini bildirir (Ankebut 29/53,Nahl 16/61). Yunus (a.s.), tövbe ederek /dönüş yaparak kendisini düzeltmesiyle hem kendinin hem de kavminin kısalmış olan ecelini geri uzatabilmiş (Enbiya 21/87–88), böylece cezadan kurtulmuştur. Eğer bu süre dolduğu zaman tövbe etseydi tövbesinin bir faydası olmazdı ve cezayı çekerdi (Hud 11/3,İbrahim 14/10,Nahl 16/61).
EY ÂDEMOĞLULLARI (ve kızları!) Size içinizden, ayetlerimi haber verip açıklayan elçiler geldiğinde, kim sakınır ve kendini düzeltirse; işte onlara korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir.
Allah’a karşı yalan uydurup iftira eden veya O’nun ayetlerini yalanlayandan daha zalim kimdir? Kitaptan kendilerine payları erişir. Nihayet, elçilerimiz onlara gelip de onların canlarını alırken, dediler ki: “Allah’tan başka çağırdığınız/dua ettiğiniz şeyler nerede?” Derler ki: “Bizden sapıp kayboldular.” Böylece kendilerinin inkârcı olduklarına, kendi aleyhlerine şahitlik ettiler.
(Allah) buyurdu ki: “Sizden önce geçmiş, cin ve insan topluluklarıyla beraber ateşe girin!” Girdikçe içine, her bir toplum yoldaşına lânet etti. Sonunda hepsi birden orada toplandıklarında; sonrakiler, öncekiler için dediler ki: “Rabbimiz! İşte bunlar bizi saptırdı. Onlara ateşten bir kat daha fazla azap ver!” (Allah) buyurdu ki: “Hepsi için bir kat fazla vardır. Ancak siz bilmezsiniz!”
AYETLERİMİZİ yalanlayanlar ve onlara karşı büyüklük taslayanlar var ya; göğün kapıları onlara açılmayacak ve halat[1] iğne deliğinden nasıl ki geçmez/geçinceye kadar onlar da cennete giremeyeceklerdir. Biz suçluları işte böyle cezalandırırız.
______________________ [1] Cemel kelimesi Arapça’da hem deve ve hem de halat anlamında kullanılır. Biz ‘halat’ı tercih ettik. Deyim olarak kesinlikle cennete giremeyecekleri ifade edilir.
İMAN EDENLER ve faydalı bir işi en iyi şekilde (dürüstçe) yapanlar,-ki gücünün yetmeyeceğini zaten hiçbir insana teklif etmeyizonlar cennet arkadaşlarıdırlar. Orada sonsuz kalıcıdırlar.
(Cennette) Biz onların göğüslerinde haset ve kinden ne varsa çekip almışızdır. Altlarından nehirler / ırmaklar akar. Derler ki: “Bizi buna kavuşturan Allah’a övgüler olsun! Şayet Allah (ayetlerle) bize kılavuzluk etmeseydi biz doğru yolu bulup (buraya) gelemezdik. Rabbimizin elçileri gerçeği getirmişler”. Onlara seslenildi: “İşte cennet; yaptıklarınıza karşılık size miras verildi.”
Cennet halkı ateş halkına seslendiler: “Biz, Rabbimizin bize vadettiğini gerçek olarak bulduk; siz de Rabbinizin vadettiğini gerçek olarak buldunuz mu?” Onlar da: “Evet” dediler. Aralarından bir çağırıcı seslendi: “Allah’ın lâneti zalimlerin üzerine olsun!
İki taraf arasında bir perde vardır ve Arâf üzerinde de her birini yüzlerinden tanıyan, adamlar vardır. Cennet halkına: “Size selâm!” diye seslendiler. Ki onlar, henüz oraya girmemişlerdir. Ancak, arzu edip (oraya girmeyi) istemektedirler.
ARAF EHLİ kendilerini simalarından tanıdıkları, birtakım adamlara seslendiler ve dediler ki: “Çokluğunuz ve büyüklük taslamanız size bir fayda vermedi.
Ateş halkı cennet halkına seslendiler: “Bize sudan biraz akıtın veya Allah’ın size verdiği rızıktan (biraz verin).” Onlar da derler ki: “Şüphesiz Allah onu inkârcılara haram etmiştir.”