Enbiya Suresi

İNSANLARIN hesapları yaklaştı, oysa onlar hâlâ gaflet içinde yüz çevirmektedirler.

Rablerinden kendilerine gelen her yeni uyarıyı/öğüdü, ancak alay konusu ederler!

Onların kalpleri / gönülleri hep eğlencededir / ilgisizdir… Zulmedenler gizlice şöyle fısıldaştılar: “Bu, sadece sizin gibi bir beşer[1] / insan değil mi? Yoksa siz, göz göre göre bir büyüye mi kapılacaksınız?”

______________________
[1] Kur’an’da yer alan “Beşer” ve “İnsan” kavramları her ne kadar eş anlamlı gibi görünseler de ilgili ayetler incelendiğinde farklı bağlamlarda kullanıldıkları göze çarpar. Kavramlar arasındaki ortak nokta ise ikisinin de aynı varlığı ifade etmeleridir.

Rabbimiz, “kurumuş, yıllanıp kokuşmuş kara balçıktan” yarattığını ifade ettiği Adem için birbirini takip eden ayetlerde hem “insan” hem de “beşer” kavramlarını kullanıyor. Bu da Adem’in ve onun türünün yaratılış itibariyle bu iki vasfı taşıdığını gösterir. Bu vasıflar arasındaki farkın ne olduğunu da ilgili diğer ayetlerden öğreniyoruz.

a) Beşer

Kur’an, insan türüyle ilgili fizyolojik yapısı bağlamında bir şey söyleyeceği zaman “beşer” kavramını kullanmaktadır. Örneğin Yusuf’un (a.s) güzelliği karşısında ellerini kesen kadınlar onun bir “beşer” olamayacağını söylüyorlardı. (12/31) İnsanüstü bir varlık olduğuna gönderme yapıyorlardı da diyebiliriz.

Allah’ın elçileri de gönderildikleri toplumlarda “yeme-içme” gibi fizyolojik bazı özelliklerinden dolayı dışlanmışlardır. Zira toplumlar kendileri gibi etten kemikten bir beşer değil, bir melek talep ediyorlardı. İlgili bazı ayetler (23/33-34), (17/95-96).

Ölümlü bir varlık olarak yaratılmış olmamız da biyolojik yapımızla ilişkilidir. Rabbimiz bu gerçeği ifade ederken “beşer” kavramını kullanmaktadır (21/34).

b) İnsan

“İnsan” kavramının geçtiği ayetlerde insan türünün sosyal bir varlık olması özelliğinden bahsedilmektedir. Mesela, Rabbimiz insana öğrettiği şeylerden bahsederken bu kavramı kullanmaktadır (96/5), (55/3-4).

İnsanın özgür iradesiyle ortaya koyduğu davranışlarla ilgili de bu kavram kullanılır (103/2-3), (96/6-7).

Ayetlerde “sorumluluk ve imtihan” söz konusu olduğunda yine “insan” kavramı devreye girmektedir (33/72), (76/2).

İnsanın ahiretteki durumuyla ilgili ayetlerde de bu kavram kullanılır (79/34-35), (75/10), (89/23).

Sonuç olarak, ayetlerde “beşer” kavramı, insanın etten kemikten bir varlık olması bağlamında kullanılırken; “insan” kavramı irade ve sorumluluk sahibi sosyal bir varlık olması bağlamında karşımıza çıkmaktadır. Fakat başta ifade ettiğimiz gibi beşer de insan da farklı iki varlığın değil; aynı varlığın iki ayrı vasfıdır/özelliğidir.

O dedi ki: “Benim Rabbim, gökyüzünde ve yeryüzünde (söylenen) her sözü bilir. O işitendir, bilendir.”

Ama onlar dediler ki: “Bunlar karmakarışık boş düşlerdir; hayır onu kendisi uydurdu. Yok yok, o bir şairdir! Haydi bize, öncekilere gönderildiği gibi bir mucize getirsin!”

Bunlardan önce (mucizeyi görüp iman etmeyen ve) helâk ettiğimiz hiçbir kent halkı inanmamıştı. Şimdi (mucizeden dolayı) bunlar inanacaklar mı?

Biz senden önce de vahyettiğimiz adamlardan başkasını göndermedik. Haydi Kitap ehline[1] (Tevrat, Zebur ve İncil’i bilenlere) sorun. Eğer (o kitaplara ulaşamıyor ya da o dillerde kitap okumayı) bilmiyor iseniz!..

______________________
[1] Ehl-i Kitabın âlimleri. Tevrat, Zebur, İncil’i bilenlere! Ve bkz. Nahl 43 ve dipnotu.

Biz onları yemek yemeyen cesetler yapmadık! (Onlar dünyada) ölümsüz / ebedi kalıcı da değillerdi.

Sonra, onlara verdiğimiz sözde sadık kaldık/sözü yerine getirdik; onları ve dilediklerimizi (onlarla birlikte inananları) kurtardık, aşırı gidenleri de imha ettik.

(EY İNSANLAR!) Gerçek şu ki; size içinde öğüdünüz bulunan (katımızdan) bir kitap indirdik / verileri aktardık / transfer ettik / anlattık. Halâ aklınızı kullanarak inanmıyor musunuz?

OYSA BİZ, halkı zulmeden nice kentleri kırıp geçirdik! Onlardan sonra da diğerlerini başka bir topluluk olarak inşa etmişizdir.

Azabımızı hissettikleri zaman hemen oradan hızlıca kaçışıyorlardı!

”Boşuna kaçmayın! İçinde şımartıldığınız lüks hayata ve evlerinize dönün! Çünkü sorgulanacaksınız.”

Dediler ki: “Yazıklar olsun bize! Gerçekten biz zulmedenlerdendik.”

Bu homurdanışları sürüp giderken, Biz onları biçilmiş ekin gibi yaptık, sönüp gittiler.

BİR DE (şunu bilin ki) Biz; gökyüzünü, yeryüzünü ve ikisi arasında bulunanları; bir oyun, bir eğlence olarak yaratmadık!

Biz, eğer bir eğlence edinmek isteseydik, elbette onu kendi katımızdan edinirdik. Eğer yapacak olsaydık, böyle yapardık.

Hayır, Biz hakkı/gerçeği/doğruyu yalanın/batılın üzerine atarız da, onun beynini parçalar, bir de bakarsın ki, derhal canı çıkmıştır/yok olup gitmiştir! Yazıklar olsun size! Allah’a yakıştırdığınız yalan/yanlış nitelemelerden dolayı.

Göklerde ve yeryüzünde kim varsa, O’nundur. O’nun katında bulunanlar, O’na kulluk hususunda büyüklenmezler ve üşenmezler.

Gecede ve gündüzde tesbih/kulluk ederler, hiç aksatmazlar.

YOKSA onlar yeryüzünden birtakım ilâhlar edindiler de onlar mı ölüleri tekrar diriltecekler?

Eğer gökte ve yerde Allah’tan başka ilâhlar olsaydı, bu iki alem de bozulup gitmişti. Arş’ın sahibi Allah onların yanlış nitelendirmelerinden yücedir!

O yaptığından sorulmaz, oysa onlar sorguya çekilirler!

YOKSA O’ndan başka ilâhlar mı edindiler? De ki: “Haydi kesin delilinizi getirin. İşte, benimle beraber olanların delili/öğüdü/kitabı ve benden öncekilerin kitabı/öğüdü/delili!” Aksine; onların birçoğu gerçeği bilmiyorlar. Onlar yüz çeviriyorlar.

Senden önce, hiçbir elçi göndermedik ki, ona şöyle vahyetmiş olmayalım: “Şüphesiz ki, Benden başka İlâh yoktur, öyleyse Bana kulluk edin.”

DEDİLER Kİ: “Rahman çocuk edindi.” O, (bundan) münezzehtir / yücedir / uzaktır! Hayır ama onlar[1] ikrâm olunmuş / değerli birtakım kullardır.

______________________
[1] Onlardan maksat: Hristiyan mezhebi mensuplarının, “Allah’ın oğlu” olarak gördükleri İsa gibi Rasûller ve İslâm öncesi dönemlerde Arapların “Allah’ın kızları” olarak niteledikleri, meleklerdir.

onlar Allah’ın sözünün önüne geçmezler ve O’nun emriyle hareket ederler.

Allah onların önlerinde ve arkalarında (önceden ve sonradan yaptıkları her) ne varsa bilir. (O ikrâm olunmuş melekler) Allah’ın razı olduğu kimseden başkasına aracılık / şahitlik / şefaat edemezler. (Onlar Allah’ın izniyle cennetlikleri en güzel yerlerde ağırlarlar). Onlar, O’nun korkusundan saygıyla titrerler.

Ve eğer onlardan (iddia ettikleri melek veya elçilerden) biri: “O’nun (Allah’ın) yanı sıra ben de bir ilâhım” diyecek olsaydı mutlaka onu cehennemle cezalandırırdık. (Çünkü) Biz, zalimleri böyle cezalandırırız.

PEKİ inkâr edenler görmediler mi ki; gökler ve yeryüzü (başlangıçta) tek ve bitişik / gaz hâlinde / bir bütün[1] idiler de Biz onları ayırarak (nefes alıp yaşamanız için hava boşluğu yaratarak yeryüzüne ve size) hayat verdik! Canlı olan her şeyi sudan yarattık / özünde su olan bazı elementlerin karışımıyla oluşturduk![2] Halâ inanmıyorlar mı?

______________________
[1] İyi düşünülmesi gereken müthiş bir ayet! Bilimsel kitaplara bakınız.

[2] Bkz. Fizik, Kimya, Kozmoloji, Biyoloji bilim dallarını araştırıp inceleyiniz.

Yeryüzünde onlar için sarsılmasınlar diye sabit dağlar oturttuk. Ve orada geniş geniş yollar açtık, doğru gidebilsinler / yollarını kolayca bulabilsinler diye.

Gökyüzünü korunmuş bir tavan yaptık. Onlar ise O’nun ayetlerinden yüz çevirmektedirler.

Geceyi ve Gündüzü, Güneş’i ve Ay’ı yaratan O’dur. Her biri kendisi için belirlenmiş bir yörüngede akar durur!

(EY ELÇİ sana inanmayanlara şöyle hatırlat ki) Biz senden önce hiçbir insana / insan için ölümsüzlük vermedik! Şimdi eğer sen ölürsen onlar ebedî mi kalacaklar?

Her can / nefis / kişi ölümü tadacaktır! Sizi (içinde bulunduğunuz gerçeği yani inancınızda yalancı mısınız ya da doğru musunuz diye) ‘açığa çıkarıcı ve yaptıklarınızın karşılığı olarak’ kötülüğün de iyiliğin de (size dokunmasına) izin veriyoruz! Ve sonunda (iyi ya da kötü yaptıklarınızın karşılık bulması için) Bize / huzurumuza döndürülürsünüz.

O inkâra sapanlar seni gördükleri zaman, seni ancak alaya alırlar: “İlâhlarınızı diline dolayan kişi bu mu?” Oysa onlar Rahmân’ın öğüdünü inkâr edenlerdir.

İnsan acelecidir! Ben size ayetlerimi[n işâret ettiği gerçekleri] göstereceğim. Şimdi (yargılanma / din / hesap / ceza / karşılık günü için) acele etmeyin!

Diyorlar ki: “Eğer, doğru sözlüler iseniz bu söz ne zamandır?”

İnkâr edenler, ateşi yüzlerinden ve sırtlarından savamayacakları, yardım da edilmeyecekleri gerçeğini bir bilselerdi!

O, onlara aniden gelir ve onları şaşkına çevirir! Sonra onu geri çeviremezler. Kendilerine mühlet de verilmez.

Ant olsun, senden önceki elçilerle de alay edildi. Ancak onlarla alay eden kimseleri kendisiyle alay ettikleri şey kuşatıverdi!

DE Kİ: “Gece ve gündüz sizi, Rahman’dan (uzakmaşmanız sebebiyle O’ndan) kim koruyabilir? Aksine onlar yine de Rablerinin uyarısından yüz çevirmekteler.

Yoksa onların, kendilerini Bizden engelleyerek koruyacak ilâhları mı var? Onlar kendilerine bile güç yetiremezler. Tarafımızdan onlara sahip çıkılmaz.

Aksine Biz onları ve atalarını faydalandırdık/nimetlerle yaşattık. Hatta, o ömür kendilerine uzun geldi! Fakat bu insanlar görmüyorlar mı; yeryüzünü, toprağı/kara parçasını uçlarından eksilttiğimizi!.. Şimdi, üstün gelen onlar mıdır?

DE Kİ: “Ben sizi ancak vahiyle uyarıyorum,” ama sağırlar, uyarıldıkları zaman çağrıyı işitmiyorlar.

Eğer onlara, Rabbinin azabından ufak bir esinti dokunuverse; “Eyvah bizlere, gerçekten biz zalim kimselermişiz” derler.

KIYÂMET / DİRİLİŞ / KALKIŞ günü için adalet terazileri kurarız. Artık hiçbir nefse / benliğe zulüm / haksızlık edilmez. Eğer (yapılanlar) bir hardal tanesi ağırlığınca da olsa onu getiririz (ortaya koyarız). Hesap görenler olarak Biz yeteriz!

VE GERÇEK ŞU Kİ Biz Musa’ya ve Harun’a, Furkan’ı (gerçekle yalanı ayırdedici özelliği olanı) verdik; korunup sakınanlar için bir ışık ve bir öğüt olarak…

Onlar görmeden Rablerinden korkarlar ve onlar kıyamet saatinden içleri ürpermekte olanlardır.

İşte bu da (sizin için) ona indirdiğimiz mübarek bir öğüttür. Şimdi siz onu inkâr mı ediyorsunuz?